Kobiety w ciąży i przebywające na urlopie macierzyńskim są pracownikami podlegającymi szczególnej ochronie. Pracodawca nie może bowiem rozwiązać ani wypowiedzieć umowy o pracę kobiecie przebywającej na takim urlopie. Są jednak sytuacje, w których zakaz ten nie obowiązuje. Jeśli zostanie ogłoszona upadłość pracodawcy lub nastąpi likwidacja zakładu, wtedy pracownica na urlopie macierzyńskim nie podlega ochronie.

Urlop macierzyński a rodzaj umowy

Możliwość skorzystania z urlopu po urodzeniu dziecka przysługuje wyłącznie kobietom zatrudnionym na umowie o pracę. Przywilej ten nie przysługuje osobom pracującym na podstawie umów cywilnoprawnych. Warunkiem przyznania urlopu jest urodzenie dziecka po ciąży trwającej co najmniej 22 tygodnie. Udzielenie urlopu przez pracodawcę jest obowiązkowe, a odmowa jest wykroczeniem przeciwko prawom pracowniczym i podlega karze grzywny.

Prawo do urlopu nie przysługuje pracownicy zatrudnionej na czas określony, jeśli umowa uległaby rozwiązaniu po trzecim miesiącu ciąży. W takim wypadku umowa zostaje automatycznie przedłużona do dnia porodu. Z terminem tym umowa zostaje rozwiązana, a kobieta traci status pracownika i przysługuje jej zasiłek macierzyński.

Ochrona pracownicy w trakcie urlopu macierzyńskiego

W czasie trwania urlopu macierzyńskiego umowa nie może zostać wypowiedziana ani rozwiązana, nie mogą ulec zmianie warunki pracy i płacy. Ochrona stosunku pracy powstaje od początku ciąży i kończy się wraz z zakończeniem urlopu macierzyńskiego. Jeśli jednak doszło do wypowiedzenia umowy przez pracodawcę, pracownik ma możliwość odwołania do sądu pracy. Kiedy sąd uzna wadliwość takiego wypowiedzenia, pracownik zostanie przywrócony do pracy, o ile nie nastąpiły okoliczności wskazane wyżej, które na takie rozwiązanie umowy zezwalają, tj. ogłoszenie upadłości pracodawcy bądź likwidacja zakładu. Na podstawie sądowego wyroku pracodawca zobowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, tj. od momentu rozwiązania stosunku pracy do przywrócenia jej do pracy.

Pracodawca może rozwiązać umowę z pracownicą przebywającą na urlopie macierzyńskim z przyczyn przez nią zawinionych, a dokładniej:

• kiedy dopuści się ona ciężkiego naruszenia podstawowym obowiązków pracowniczych, np. w czasie urlopu podjęła drugą pracę,
• popełniła przestępstwo w czasie trwania umowy o pracę, które uniemożliwia jej dalszą pracę na tym stanowisku, o ile przestępstwo to zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
• utraciła uprawnienia niezbędne do wykonywania pracy ze swojej winy, np. prowadząc pod wpływem alkoholu straciła prawo jazdy, które jest niezbędne na zajmowanym przez nią stanowisku.

Jeśli w firmie istnieje zakładowa organizacja związkowa, pracodawca musi uzyskać jej zgodę przed wypowiedzeniem umowy. W innym wypadku samodzielnie podejmuje on decyzję o zwolnieniu dyscyplinarnym.